Verinin Gücünü Kullanın: İş Zekâsı, Veri Ambarları ve Görselleştirme

İş zekasının en temel amacı eldeki veriler ışığında daha bilinçli ve etkili kararlar alınmasını sağlamaktır. Bu durum, işletmeler arasındaki artan rekabet ortamında sizi bir adım daha öne taşımakla beraber şirket içindeki konum ve durumunuzu anlama, yorumlama ve işlemeye yönelik yeteneklerinizi geliştirir. Böylece daha etkili raporlama, ölçümleme, takip etme ve analiz etme gibi elzem yetenekleri bünyenize katmış olursunuz. Günümüz iş dünyası, rekabetçi kalabilmek ve başarılı olabilmek için verilerin gücünü keşfetmeye yöneliyor. İşte bu süreçte iş zekâsı sistemleri, veri ambarları ve veri görselleştirme kavramları devreye giriyor. Bu yazıda, iş zekâsının ve veri ambarlarının iş dünyasındaki rolünü ve veri görselleştirmenin şirketlere nasıl fayda sağladığını inceleyeceğiz.

İŞ ZEKÂSI NEDİR VE NEDEN ÖNEMLİDİR?

İş Zekâsı (Business Intelligence, BI) kavramı, işletmelerde veri, analitik ve teknolojinin kullanımını içererek karar verme sürecini optimize etmeyi amaçlar. İşletmelerin mevcut verilerini kullanarak performansını ve Pazar payını anlamasına, elde edilen bulgulara göre en optimum kararı almasına yardımcı olan süreçlerin ve teknolojilerin bütünüdür. İş zekâsı genellikle özel yazılım ve araçlar kullanılarak uygulanır ve işletme kararlarını destekler ve anlamlı hale gelmesini hedefler.

TEMEL UNSURLAR:

  • VERİ TOPLAMA VE DEPOLAMA:
    • İş zekâsı araçları farklı kaynaklardan gelen verileri toplar, dönüştürür ve hedef kaynağa depolar. Bu süreç iş zekasının temelini oluşturmakla beraber ETL (Extract, Transform, Load) olarak adlandırılır. Bu veriler genelde veri ambarı veya daha büyük boyuttaki veri depolayan sistemler içerisinde saklanır.
  • VERİ ANALİZİ:
    • Toplanan ve ETL süreçlerini tamamlayan veriler analiz edilir. İş zekâsı araçları sayesinde verileri sorgulama, filtreleme ve grafiklere dönüştürme gibi işlemler ele alınır. Sonucunda ise HAM veriden anlamlı BİLGİ elde edilmiş olur.
  • VERİ GÖRSELLEŞTİRME
    • İş zekâsı raporlar, tablolar veya grafikler olmak üzere çeşitli fonksiyonel ve kullanıcı dostu formatlardaki veriyi son kullanıcıya ulaştırır. Bu durum, verilerin anlaşılır, erişilebilir ve kolay okunabilir olmasını sağlar.
  • KARAR DESTEK
    • Karar destek sistemleri işletme kararlarını almak için değil işletme kararlarını desteklemek için vardır. Karar vericiler iş zekâsı sistemleri raporlarını inceleyerek stratejik kararları kolaylıkla alabilirler.

Yukarıda bahsedildiği gibi iş zekâsı sistemleri iş süreci optimizasyonu, raporlama ve karar almada şirketinizi üst seviyeye çıkartmak için kullanılan teknolojiler bütünüdür. Peki bu durum şirketinize ne katacak?

İŞ ZEKÂSI NEDEN ÖNEMLİDİR?

  • VERİYE DAYALI KARAR:
    • İş zekâsı işletmelerin rastgele tahminlerden ziyade somut verilere dayalı kararlar almasını sağlar. Bu alınacak olan stratejik kararın veriler ile desteklenmesini ve kararların tutarlılığı açısından önemlidir.
  • REKABET ÜSTÜNLÜĞÜ:
    • Veriler ile desteklenip alınan isabetli kararlar sizi rakiplerinize karşı birkaç adım öne taşıyabilir. Rekabetin sürekliliği için daha iyi veri analizi ve daha hızlı kararlar alma ve rekabetçi bir avantaj yaratabilir.
  • İŞ SÜREÇLERİ OPTİMİZASYONU:
    • İş süreçlerinin optimize edilmesi ve özellikle müşteri verileri üzerinde yapılan iş zekâsı sistemleri, analizleri müşteri memnuniyetini arttırmak, daha kaliteli ve hızlı hizmet vermek için oldukça önemlidir.
  • MALİYETİ AZALTMAK
    • Kurum içindeki kaynak dağılımı, kullanımı ve değişen Pazar koşullarına ayak uydurmak kaynakların etkili kullanılmasıyla mümkün olabilir. Bu da maliyetlerin düşmesine ve verimliliğin artmasına katkı sağlar.
  • Hızlı Tepki
    • İş zekâsı sistemleri, işletmelerin değişen Pazar koşullarına anlık verilere dayalı olarak hızlı yanıt vermesine olanak sağlar.

VERİ AMBARI NEDİR NEDEN ÖNEMLİDİR?

Günümüz iş dünyasında veri, her geçen gün daha fazla önem kazanıyor. İşletmeler, rekabet avantajı elde etmek, daha iyi kararlar almak ve iş süreçlerini optimize etmek için verileri etkin bir şekilde yönetmeye ve analiz etmeye ihtiyaç duyuyorlar. Bu noktada, veri ambarları, OLAP ve OLTP sistemleri devreye giriyor. Veri ambarı, bir işletmenin farklı kaynaklardan gelen büyük miktardaki veriyi topladığı, düzenlediği ve merkezi bir depolama alanında sakladığı bir veri yönetimi ve analiz sistemidir. Temel olarak, veri ambarı bir organizasyonun tüm verilerini tek bir merkezi konumda bir araya getirir ve bu verilere etkili bir şekilde erişim sağlar. OLAP (Online Analytical Processing) ve OLTP (Online Transaction Processing) ise veri ambarlarının farklı aşamalarında önemli roller oynayan iki farklı veri tabanı yaklaşımıdır.

  • OLTP (Online Transaction Processing)
    • OLTP sistemleri işletmelerin günlük operasyonel işlemlerini yönettiği ve kayıt altına aldığı veri tabanları üzerine kurulu olan sitemlerdir. Bu tarz veri tabanı sistemleri adından da anlaşılacağı gibi çevrimiçi işlemlerin yapıldığı yaklaşımlardır. Veri tabanı üzerinde ekleme çıkarma güncelleme (Insert Delete Update) gibi işlemlerin çokça yapıldığı gerçek zamanlı olarak verileri işler. OLTP sistemlerin genel kullanım amacı veriyi işlemektir, analiz etmek değildir. OLTP sistemler üzerinde aynı anda ve çok sayıda işlem gerçekleştirilebilir ve depolanabilir. Günlük hayatta kullanılan depolama sistemlerinin birçoğu OLTP sistemlerden oluşmaktadır. (Bankacılık ve Finans Sistemleri, Hastane Bilgi Sistemleri, PDKS Sistemleri, ERP Sistemleri, CRM Sistemleri)
  • OLAP (Online Analytical Processing)
    • OLAP, işletmelerin büyük veri kümesi üzerinde karmaşık analizler yapmalarına ve çok boyutlu verilere erişmelerine olanak tanır. OLAP, Karar destek sistemleri, raporlama, veri analizi ve çok boyutlu analitik sorguları hızlı bir şekilde yanıtlamaya yönelik bir veri tabanı yaklaşımıdır. Bu sistemin temel amacı ise veriyi depolamaktan ziyade veriyi analiz etmektir. Bütün veri ambarı mimarileri OLAP sistemleri üzerine kuruludur.

Veri ambarı içerisinde bulundurduğu yaklaşımlar ve teknolojilerle beraber büyük miktardaki veriyi topladığı, düzenlediği ve merkezi bir depolama alanında sakladığı bir veri yönetim sistemidir. Veri ambarı ve teknolojileri sayesinde toplanan bu veriler daha iyi yönetilir, analiz edilir ve iş zekâsı sistemleri uygulamalarında rahatlıkla kullanılabilir. Veri ambarının temel işlevleri 5 aşamada özetlenebilir:

  • VERİ TOPLAMA:
    • Veri ambarları farklı kaynaklardan gelen verileri alır. Bu kaynaklar, işletmenin çevrimiçi platformları, iş uygulamaları, müşteri verileri, satış bilgileri, fişler, finansal veriler ve daha fazlasını içerebilir.
  • VERİ DÜZENLEME VE TEMİZLEME:
    • Toplanan veriler düzenlenir, temizlenir ve ETL süreçlerinden geçer. Veriler genel olarak düzenlenir, manipüle edilir, çelişkiler giderilir ve filtrelenir. Bu aşama verilerin tutarlı ve uyumlu olmasını sağlar.
  • ENTEGRASYON:
    • Veri ambarı toplanan, düzenlenen ve temizlenen verileri bir araya getirir ve bunları uygun formatta saklar. Bu, verilerin daha anlamlı bir şekilde karşılaştırma yapılmasına ve analiz edilmesine olanak sağlar.
  • HIZLI ERİŞİM VE VERİ GÜVENLİĞİ:
    • İş zekâsı uygulamaları, analiz ve raporlama araçları kolaylıkla veri ambarlarına erişebilirler. Birbirlerini tamamlarlar ve hızlı bir şekilde çalışırlar. Bunları yaparken güvenlikten ödün vermez ve sadece yetkilendirilmiş kişilerin veri ambarına ulaşmasına olanak tanır.
  • RAPORLAMA VE ANALİZ
    • Veri ambarları yaklaşımları ve teknolojileri, iş zekâsı projelerinin temelini oluşturur. Bu alanlar projelerin görünmeyen işin arka tarafı (background) yani mutfağıdır. Raporlama ve analiz ise işin son kısmı kullanıcının asıl ilgilendiği kısımdır. Verilerin çeşitli analizler, raporlar ve görsel grafiklerle yoğurulup düzenlendiği, birer bilgi haline dönüştüğü ve bu dönüşümden sonra stratejik anlamlar katıp karar alıcıların bilgi edinmesini sağlayan son aşamadır.

Bu özelliklerle beraber işletmeler stratejik karar verme, iş süreçlerinde iyileştirme, müşteri yönetimi, rekabet üstünlüğü, analiz, tahmin ve raporlama konularında kendilerini bir üst seviyede bulacaklar. Sonuç olarak veri ambarları modern iş dünyasında veri yönetimi ve analizinin temelini oluşturmaktadır. Veri ambarları, işletmelere rekabet avantajı sağlar ve veriye dayalı kararlar almayı kolaylaştırır. Bu nedenle, işletmeler için veri ambarı stratejik bir varlık haline gelmiştir.

İş zekâsı sistemleri günümüz iş dünyasında kritik bir rol oynamaktadır. Bu sistemler sayesinde;

  • STRATEJİK KARARLAR:
    • İş zekâsı sistemleri sayesinde verilere hızlı ve etkili bir şekilde erişen karar vericiler alacağı kararlar sayesinde işletmelerinin rekabet avantajı elde etmesini sağlar.
  • İŞ SÜREÇLERİ İYİLEŞTİRMESİ:
    • İş zekâsı sistemleri verilere dayalı süreç iyileştirmeleri ve verimliliği arttırabilir ve maliyetleri düşürebilir. İş süreçlerinin daha iyi anlaşılması ve operasyonel etkinliğin artmasına yardımcı olur.
  • Müşteri memnuniyeti:
    • İş zekâsı sistemleri müşteri verilerini analiz ederek daha iyi müşteri yönetimi sağlar. Tahmin ve öngörü yeteneği yüksek olan iş zekâsı sistemlerinin müşteri davranışlarını anlama ve öngörme yeteneği müşteri memnuniyetini arttırır.

Verinin petrolden daha değerli olduğu bu dönemde artık işletmelerin bu sistemleri kullanması elzem hale gelmiştir. Veri hacminin her saniye arttığı günümüz çağında, bu üretilen verilerden analiz, öngörü ve tahminleme yapabilen işletmeler varlıklarını devam ettireceklerdir.

Tuğrul Okçu

Senior Business Intelligence Specialist – ETG Global